۱۰ نکته کلیدی که در خرید اخزا باید بدانید

خرید اخزا همواره از کم ریسک ترین سرمایه گذاری های ممکن است. اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است كه دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملك دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبكاران غیردولتی واگذار می‌کند. اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی كمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشكالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبكاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند و سرمایه گذاران کم ریسک اقدام به خرید اخزا می کنند.

۱.نحوه خرید اخزا چگونه است؟

خرید اخزا و یا فروش آن در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشاركت و انواع صكوك دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، كافی است به یكی از كارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مراجعه كرده و نسبت به تكمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام كرد.

۲. آیا خرید اخزا سود میان دوره ای به همراه دارد؟

خیر، نرخ سود این اوراق صفر بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌ای نخواهد داشت.

۳. بازده حاصل از این اوراق از چه محلی حاصل می‌شود؟

با خرید اسناد خزانه اسلامی به قیمتی كمتر از مبلغ اسمی و دریافت مبلغ اسمی در سررسید، می‌توان از اختلاف بین قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید منتفع شد.

۴. بازده حاصل از خرید اخزا چگونه محاسبه می‌شود؟

به منظور آشنایی با نحوه محاسبه نرخ بازده نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید و همچنین مقایسه بازده این اوراق با سایر اوراق تامین مالی، می‌توان به لینك “نرخ بازده اوراق” در وب‌سایت فرابورس ایران مراجعه کرد.

نرخ بازده اسناد خزانه به صورت روزشمار و به شکل زیر محاسبه می‌شود:

۵. قیمت خرید اخزا در بازار چگونه تعیین می شود؟

قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه با مكانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این مكانیزم در عرضه اولیه به یكی از دو روش زیر صورت خواهد گرفت:

۱) روش ثبت سفارش:

در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود. در این روش تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا ‌باید به میزان حداقل ۸۰ درصد حجم كل اوراق عرضه شده باشد و قیمتی كه كشف می‌شود باید به گونه‌‌ای باشد كه در آن قیمت، حداقل ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد. با یك مثال به تشریح عرضه به روش ثبت سفارش می‌پردازیم:

همان گونه كه در مثال مشخص است در قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش می‌رود. كسانی كه قیمت‌های بالاتری را برای خرید پیشنهاد كرده‌اند، نیز با قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال این اوراق را خریداری خواهند كرد و كسانی كه قیمت‌های پایین‌تری پیشنهاد داده‌اند، اوراقی دریافت نخواهند كرد.

۲) روش حراج:

در روش حراج، قیمت در یك جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضه‌كنندگان (فروشندگان در یك بازه زمانی) وارد سامانه معاملاتی می‌شود، پس از آن، بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یكدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.

لازم به توضیح است که قیمت این اوراق تحت تاثیر دو عامل تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق است

برای مثال قیمت اوراق در شرایطی كه ۱۸۲ روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۱ درصد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:

بنابراین هرچه به سررسید نزدیك می‌شویم، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی نزدیكتر می‌شود. علاوه بر این با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اوراق مذكور كاهش خواهد یافت.

۶. واریز مبلغ اسمی در زمان سررسید چگونه صورت می‌گیرد؟

در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانه‌داری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانك عامل واریز می‌كند. پس از آن شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانكی دارندگان اوراق واریز خواهد كرد. بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانكی دارندگان اوراق به كارگزار ضروری است.

۷. آیا خرید اخزا یا فروش آن در هر زمانی ممکن است؟

بله، به دلیل وجود بازارگردانان متعدد، اسناد خزانه اسلامی از درجه نقدشوندگی بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، بازارگردانان در هر روز، از آغاز ساعت معاملاتی در بازار حضور خواهند داشت و همزمان اقدام به ارسال سفارش خرید و فروش در بازار می‌كنند بنابراین این اوراق در هر زمان قابل خرید و فروش به قیمت روز خواهد بود.

۸. اسناد خزانه اسلامی در معرض چه ریسک‌هایی قرار دارد؟

اسناد خزانه اسلامی همانند سایر اوراق بهادار براساس مكانیزم عرضه و تقاضا در بازار معامله می‌شود. بنابراین ممکن است تحت تاثیر ریسک نوسانات قیمتی قرار بگیرد.

۹. آیا امکان نکول ناشر در سررسید وجود دارد؟

ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری كل كشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت در نظر می‌گیرد به نحوی كه پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید، هم‌ردیف با پرداخت حقوق كاركنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد. خزانه‌داری كل كشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد كند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسك نكول نخواهند داشت.

۱۰. قیمت خرید اخزا وتسویه وجوه چگونه تعیین می‌شود؟

خرید اخزا از طریق محاسبه ارزش فعلی جریانات آتی آن به دست می‌آید. بنابراین برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی كافی است مبلغ اسمی اوراق با توجه به نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل شود.

تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، مطابق ضوابط معاملات بازار توسط شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام شده و وجوه ناشی از فروش این اوراق یك روز كاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز خواهد شد.